Plenność Loch

Jednym z podstawowych parametrów warunkujących opłacalność produkcji trzody chlewnej jest plenność samic. W zależności od wykorzystywanych do oceny plenności wskaźników produkcyjnych wyróżniamy:

• Plenność fizjologiczną: którą wyrażamy jako liczbę prosiąt urodzonych (żywo i martwo) przez lochę w roku.
• Plenność gospodarczą: czyli liczbę prosiąt odsadzonych od lochy w roku.

Na plenność wpływa wiele czynników związanych zarówno z samymi zwierzętami, warunkami utrzymania i szeroko pojętym zarządzaniem fermą. W opracowaniu tym spróbuję przybliżyć nieco niektóre z nich.

Plenność jest kształtowana przede wszystkim przez:

1. Cykliczność- liczbę porodów w roku.
2. Płodność- liczbę prosiąt żywo urodzonych w miocie.
3. Śmiertelność na porodówkach- jeśli mówimy o plenności gospodarczej.

Cykliczność

Dodając 115 dni ciąży, 28 dni laktacji i 6 dni od odsadzenia do skutecznego pokrycia uzyskujemy sumę 149 dni które są niejako „idealnym cyklem produkcyjnym”. Przy takim rezultacie maksymalna cykliczność lochy wynosi około 2,44 i póki co jest wartością graniczną.

Jeśli chodzi o długość ciąży jak i laktacji nie mamy na nią wpływu (fizjologia + obwarowania prawne). Popełniając błędy w zarządzaniu możemy spowodować wydłużenie okresu od odsadzenia do pokrycia. Będzie to zawsze pogarszać omawiany parametr.

Lochy „problemowe”, powtarzające lub te u których ruja po odsadzeniu pojawia się późno, znacząco obniżają cykliczność, generując słabą produkcyjność stada. Niezwykle ważne jest więc szybkie brakowanie samic nieproduktywnych. Pomocne przy tym będzie prowadzenie odpowiedniej dokumentacji (rejestru loch).

Prawidłowe wchodzenie loch w ruję jest związane z odpowiednim postępowaniem. Za widoczne objawy rujowe odpowiadają estrogeny. Są to hormony produkowane w pęcherzykach jajnikowych. Należy zaznaczyć iż wzrost pęcherzyków i owulacja jest zależna od cyklicznych pików (wzrostów wydzielania) odpowiednich hormonów (LH, GnRH, insulina). Na ich wydzielanie możemy wpływać poprzez:

• stymulacje knurem- najlepiej by lochy miały z nim kontakt 2-5 razy w ciągu dnia,
• doświetlanie loch po odsadzeniu (200 luksów/16H),
• zastosowanie paszy „flushing’owej”- obecnie niektórzy poddają to dyskusji,
• prawidłową strategię żywienia samic podczas laktacji.

Płodność

Przyjmuje się że wpływ na liczbę urodzonych prosiąt ma:

Genetyka – cechy rozrodcze są zaliczane do słabo odziedziczalnych, jak jednak pokazuje praktyka (np. wysoko plenne rasy duńskie) poprzez ciągłą pracę hodowlaną dają się utrwalić.

Loszki remontowe są zawsze siłą napędową fermy dlatego ich odpowiedni dobór będzie miał istotny wpływ na parametry produkcyjne. Można je szybko poprawić ale kiedy robiony jest niestarannie i bez odpowiedniej strategii będzie je obniżał. W zależności od fermy loszki są albo kupowane albo produkowane na własne potrzeby. Remont stada wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Niezmiennie jednak nie należy bać się eliminowania młodych samic po pierwszym porodzie. Powszechnie stosowana zasada „damy jej jeszcze szansę” wydaje się być błędna i blokuje postęp hodowlany. Naukowo potwierdzone jest, że loszki które rodzą mało liczne mioty w następnych miotach również nie osiągają dobrych wyników. Liczbę graniczną w miocie należy określić z uwzględnieniem średniej płodności w stadzie, tak by wprowadzane do stada zwierzęta nie pogarszały tego parametru tylko go polepszały.

Technologia fermy – skłonność do technopatii – urazy zwierząt wynikające na przykład ze złej konstrukcji kojca, posadzki itp. Czynnikiem negatywnym są również zbyt częste przepędy, jak i złe warunki mikroklimatu w pomieszczeniu takie jak niestabilność temperatury, przegrzanie czy zbyt duża zawartość gazów szkodliwych. Szczególnie istotny w tym aspekcie jest pierwszy okres ciąży, czyli czas od zapłodnienia do wytworzenia łożyska. W tym okresie zarodki są szczególnie narażone na resorpcję. Mówi się nawet o tym iż w tym okresie ginie od 30% do 40% zarodków. By zminimalizować to zjawisko należy samicom w tym okresie zapewnić jak najlepsze warunki bytowania. Najlepiej by stały wtedy w „blokadach”- kojcach pojedynczych. Równocześnie nie można ich w tym czasie przemieszczać ani w żaden sposób stresować. Postępowanie takie jest bardzo ważne, a niestety często bagatelizowane.

Jakość nasienia – najczęściej hodowcy nie mają wpływu na to jaki materiał dostarczy im producent porcji inseminacyjnych. Ze swojej strony powinni jednak przestrzegać zasad odpowiedniego przechowywania tj. zapewnienie stabilnej temperatury 17oC. Kontrolowanie żywotności plemników pod mikroskopem byłoby bardzo istotne. Zasadne jest również wyrywkowe badanie nasienia w laboratorium.

Choroby – Parwowiroza, PRRS, Choroba Aujeszk’ego, Pomór, Brucelloza, Leptospiroza, Pryszczyca, Choroba pęcherzykowa, Różyca i inne o przebiegu wśród wysokiej gorączki. Ważna jest prawidłowość stosowanej profilaktyki swoistej.

Żywienie – w żywieniu loch powinno się używać komponentów paszowych najwyższej jakości. Skład i dawka powinny być dostosowane do określonego momentu produkcji. W aspekcie rozrodu szczególne znaczenie będzie miał poziom witamin i mikroelementów ze szczególnym naciskiem na witaminę E, nie bez przyczyny nazywaną witaminą płodności. Ponadto pasze nie powinny zawierać substancji toksycznych takich jak np. Zearalenon. To toksyna produkowana przez grzyby, która poprzez swoje właściwości estrogenne ma wpływ na niepłodność samic.

Maciej Kowalczyk
lekarz weterynarii

Najnowsze artykuły: